Rak szyjki macicy jest najczęstszym nowotworem złośliwym układu rozrodczego kobiety.

Od wieków nowotwór ten zbierał śmiertelne żniwo wśród kobiet w każdym wieku. To wskazało na potrzebę wprowadzenia badań wykrywających wczesne stadia raka szyjki macicy. Takimi badaniami jest cytologia szyjki macicy w uzupełnieniu z badaniem kolposkopowym.

Wg aktualnego stanu wiedzy zwiększone ryzyko występowania tego nowotworu wiąże się z częstymi, nie leczonymi infekcjami w obrębie dolnego odcinka układu rodnego. Największe ryzyko związane jest z infekcją niektórymi szczepami wirusa brodawczaka ludzkiego HPV. Stwierdzono w znacznym odsetku kobiet ze zmianami przedrakowymi lub wczesnorakowymi szyjki macicy współwystępowanie określonych szczepów wirusa brodawczaka ludzkiego.

Czym jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)?

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest szeroko rozpowszechniony. Istnieje ponad 100 typów wirusa HPV, z których większość jest nieszkodliwa, a zakażenie przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie. Około 30 typów wirusa HPV jest odpowiedzialnych za infekcje narządów płciowych kobiet i mężczyzn.

Jak dochodzi do zakażenia wirusem HPV?

Przede wszystkim przez kontakty seksualne. Na tej drodze przekazywanych jest ponad 90% wszystkich zakażeń. I to nie tylko po odbyciu pełnego stosunku, ale także podczas innych form współżycia, podczas których dochodzi do kontaktu cielesnego. Wirus HPV uwalnia się bowiem ze złuszczonymi komórkami naskórka i nabłonków. W przeciwieństwie do zakażeń HIV, wirusem HPV nie można zakazić się na drodze kontaktu z krwią. Zdarza się, że noworodek zakaża się, przechodząc przez kanał rodny podczas porodu. Bywa też, że nie dbająca o higienę matka zakaża swoje dziecko, przenosząc zakażenie na powierzchni swoich rąk.

Jakie mogą być skutki zakażenia wirusem HPV?

Większość zakażeń wirusami HPV ustępuje samoistnie w ciągu roku do dwóch lat dzięki naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu. Zakażenie wirusami ?wysokiego ryzyka?, wśród których najgroźniejsze są typy HPV 16, 18, 31 i 45, jeśli przetrwają, mogą prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy lub innych nowotworów narządów płciowych. Wirusy HPV 16 i 18 są odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy. Wirusy HPV ?niskiego ryzyka? powodują powstawanie brodawek ? mięsistych zmian rozrostowych bez cech nowotworzenia ? w okolicy narządów płciowych. Wirusy HPV typ 6 i 11 są odpowiedzialne za około 90% przypadków brodawek narządów płciowych.

W jaki sposób zapobiegać zakażeniom wirusami HPV?

Ryzyko zakażenia wirusami HPV można ograniczyć, zarówno dla mężczyzn jak i dla kobiet, poprzez ograniczenie liczby partnerów seksualnych. Prawidłowe używanie prezerwatyw również redukuje ryzyko zakażenia wirusami HPV. Szczepionki przeciw HPV zabezpieczają przed zakażeniem dwoma lub czterema najczęstszymi typami wirusa.

Kto powinien się szczepić przeciwko wirusowi HPV?

Polskie i światowe towarzystwa medyczne zalecają szczepienie dziewcząt i młodych kobiet między 9 i 26 rokiem życia.

Dlaczego zaleca się szczepienie młodych osób?

Najlepsze efekty profilaktyczne przynosi szczepienie zanim organizm zetknie się z wirusem HPV, a więc przed rozpoczęciem życia seksualnego. Nie oznacza to jednak, że nie warto szczepić się po rozpoczęciu współżycia. Zaszczepić się zdecydowanie warto, bo rozpoczęcie życia intymnego nie oznacza, że jednocześnie doszło do zakażenia, a poza tym niezwykle rzadko zdarza się, aby ktoś zetknął się od razu ze wszystkimi typami wirusa przeciwko którym skierowane są szczepionki.

Czy moja córka nie będzie w przyszłości musiała robić badań cytologicznych po zaszczepieniu?

Wykonywanie badań cytologicznych po szczepieniach jest nadal konieczne. Należy pamiętać, że szczepionki zapobiegają zmianom wywołanym przez typy 16 i 18 wirusa HPV związane z powstawaniem 70% raków szyjki macicy. Pozostaje więc bardzo ograniczony ale istotny margines przypadków raka, przed którymi szczepionka nie jest w stanie zabezpieczyć. Ponadto, szczepionka nie ma działania leczniczego, a nie można wykluczyć, że przed szczepieniem doszło już do wcześniejszego zetknięcia się z wirusem HPV 16 lub 18, lub z innymi typami wirusa niż te, przeciwko którym skierowana jest szczepionka.

Czy każde zakażenie wirusem HPV prowadzi do rozwoju raka szyjki macicy?

Nie. Spośród ponad 100 typów wirusa HPV tylko kilkanaście stwarza takie ryzyko. Do najgroźniejszych należą typy HPV 16, 18, 31 i 45. Zdecydowana większość zakażeń HPV jest krótkotrwała. Organizm dzięki mobilizacji układu odpornościowego pozbywa się zakażenia. Jednak u kobiet o obniżonej odporności i z innych, dziś jeszcze nieznanych powodów, może dojść do zakażenia przewlekłego, które ostatecznie może doprowadzić do rozwoju raka. Przy istniejącym zakażeniu HPV ryzyko rozwoju raka szyjki macicy dodatkowo zwiększają m.in. takie czynniki jak długoletnia (5-10 lat) antykoncepcja hormonalna, palenie tytoniu czy inne zakażenia przenoszone drogą płciową.

Czy każda kobieta jest zagrożona zachorowaniem na raka szyjki macicy?

Pojedyncze przypadki raka szyjki macicy zdarzają się nawet wśród nastolatek (15-19 lat), nieco więcej zachorowań jest między 20 a 29 rokiem życia. Liczba chorych zaczyna gwałtownie rosnąć po 30 roku życia, szczyt osiąga w grupie kobiet w wieku 45-49 lat.

Czy szczepienie przeciw HPV jest bezpieczne i całkowicie chroni przed rakiem szyjki macicy?

Bezpieczeństwo i skuteczność szczepionek przeciw HPV były poddawane ocenie podczas wieloletnich badań klinicznych. Żadna ze szczepionek nie chroni całkowicie przed rakiem szyjki macicy, ponieważ wysokoonkogenne typy HPV (16 i 18) przeciw którym skierowane są szczepionki są odpowiedzialne za nieco ponad 70 proc. przypadków raka szyjki macicy. Wykonywanie badań cytologicznych po szczepieniach jest więc nadal konieczne, ponieważ pozostaje istotny margines przypadków raka, przed którymi szczepionka nie jest w stanie zabezpieczyć.

Przed czym chroni szczepionka?

Na rynku dostępne są dwie szczepionki, jedna z nich chroni przed zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego typu 6,11 16, 18, druga przed typami 16 i 18.

Czy przed szczepieniem konieczne jest badanie w kierunku zakażenia wirusem HPV?

Nie jest wymagane badanie w kierunku zakażenia HPV przed rutynowym szczepieniem.

Jakie jest uzasadnienie zalecania szczepień u kobiet dorosłych od dawna prowadzących aktywne życie seksualne?

Szczepienie jest zalecane przed rozpoczęciem współżycia płciowego, zanim organizm mógł zetknąć się z danym typem wirusem, co pozwala uzyskać 100% ochrony. Szczepienie kobiet dorosłych, od dawna prowadzących życie seksualne nie jest przeciwwskazaniem, jednakże należy liczyć się z tym, że skuteczność szczepienia może być niższa, gdyż mogło już dojść do zarażenia wirusem HPV, któremu odpowiada szczepionka. Natomiast jeśli do tej pory zakażenie nie nastąpiło, szczepienie będzie chroniło przed zakażeniem.